Wszystko za życie (2007, reż. Sean Penn)
Tysiące kilometrów samotnej podróży. W obcierających butach i ze zbyt ciężkim plecakiem. Filmy drogi przyciągają uwagę widzów, spragnionych odcięcia się od świata i wyrwania z letargu codziennych obowiązków. Droga stała się symbolem kreowania własnego życia. Ryzykiem, który może podjąć każdy, bez względu na swój życiorys, doświadczenia czy porażki.
Idea drogi
Popularność kina drogi sięga lat 60. i 70. XX wieku. Inspirację dla twórców kinematografii stanowiła literatura amerykańska, bazująca na motywach podróży i wędrówki: Na szlaku Jacka Londona, Buszujący w zbożu Jerome’a Davida Salingera czy W drodze Jacka Kerouaca. Topos homo viator znany jest od czasów starożytnych. Dla każdego podróżnika największym wzorem może być przecież Odys, którego wędrówka trwała ponad dwadzieścia lat, rozpoczynając się w momencie zburzenia Troi. Paradoksalnie, w przeciwieństwie do współczesnych założeń kina drogi, w ujęciu homeryckim celem wędrówki był powrót do domu. Dzisiaj scenariusze bazują bardziej na ucieczce od dotychczasowego życia, niżeli tęsknocie za bliskimi.
Dzika droga (2014, reż. Jean-Marc Vallée)
Współczesny homo viator
Współczesne kino drogi wykorzystuje wędrówkę jako symbol kreowania własnego życia. Samotna podróż staje się sposobem na odnalezienie zagubionej wolności, wejrzeniem w głąb siebie, wyrwaniem się ze szponów globalizacji, materializmu i systemu. Jest to bardzo często droga bezcelowa – nowy sposób życia, w którym nie ma już miejsca na pogoń za pieniędzmi, fałszywe przyjaźnie i pochłaniającą nowoczesność. Człowiek drogi ma tylko buty, książkę, plecak i kilka fotografii, stających się jedynymi pamiątkami po świecie, który opuścił, a tym, do którego zmierza.
Wszystko za życie (2007, reż. Sean Penn)
Niezgoda ze światem
Rozkwit filmu drogi w Stanach Zjednoczonych przypadł na lata kryzysu polityczno-ekonomicznego i społecznego: konflikt pokoleń, ruchy hippisowskie i pacyfistyczne, wojna w Wietnamie. Niezgoda na otaczającą rzeczywistość zaowocowała ideą podróży. Kondensowała ona w sobie wszystko: ucieczkę od świata, sprzeciw wobec wojny i dyskryminacji Afroamerykanów, pragnienie lepszego ładu czy nowej moralności w społeczeństwie. Reprezentatywne tytuły lat 60. i 70. to przede wszystkim: Swobodny jeździec (1969, reż. Dustin Rikert, Dennis Hopper), w którym dwaj motocykliści spełniają marzenia za pieniądze zarobione na handlu narkotykami i wyruszają w podróż z Los Angeles do Nowego Orleanu; Znikający punkt (1970, reż. Richard Sarafian), czyli piętnastogodzinny wyścig z czasem, by przewieźć sportowy samochód Dodge Challenger z Denver do San Francisco. Wiele z filmów drogi tamtego okresu wiąże się równocześnie z motywem przyjaźni, przygody czy konfliktu z prawem. Lata 80. i 90. to słynne filmy: Strach na wróble (1973, reż. Jerry Schatzberg), opowiadający o pieszym i autostopowym podróżowaniu Maxa i Liona – przestępcy i byłego żołnierza marynarki wojennej – pomiędzy którymi rodzi się przyjaźń; Konwój (1978, reż. Sam Peckinpah) z Gumowym Kaczorem na czele, który jako kierowca ciężarówki odmawia zapłacenia mandatu i tym samym wywołuje największy konwój protestacyjny w USA; Thelma i Louise (1991, reż. Ridley Scott), czyli nietypowe kino drogi, w którym główne role należą do kobiet; czy Prosta historia (1999, reż. David Lynch), będąca opowieścią o pojednaniu dwóch braci i poprzedzającej je podróży traktorem z Iowa do Wisconsin.
Wszystko za życie (2007, reż. Sean Penn)
Harmonia
Wszystko za życie (2007, reż. Sean Penn), na bazie powieści Jona Krakauera pod tym samym tytułem, znakomicie ilustruje niezgodę bohatera z otaczającym go światem. Młody Christopher McCandless kończy studia na Uniwersytecie Emory. Wydawałoby się, że posiada wszystko, co gwarantuje mu dobry start w dorosłe życie: dziewczynę, znakomite wyniki w nauce, bogatych rodziców. Ma jednak na siebie całkowicie inny plan. Buntuje się przeciwko statusowi materialnemu i ciągłemu zaspokajaniu ambicji starszych. Przeznacza oszczędności na cele charytatywne, pakuje plecak, niszczy dokumenty tożsamości. Bez grosza przy duszy wyrusza w samotną podróż przez całą Amerykę. Odrzuca wszystko, co materialne. Jego wybór jest tym, o czym marzy najstarsze pokolenie ludzi od czasu rozpalenia pierwszego ogniska czy zdobycia umiejętności obróbki kamienia. Chris McCandless chciał powrócić na łono nieskazitelnej natury i móc się z nią połączyć. Porzuca przy tym pieniądze, bliskich i karierę. Droga na Alaskę była dla niego ucieczką od świata, którego nie akceptował. Wyborem, na który stać tylko nielicznych odważnych. Sean Penn bardzo plastycznie ukazuje walkę człowieka o naturalną wolność. Christopher pragnął rozpocząć życie na nowo w harmonii z dziką, nieograniczoną przyrodą. Postawił przed sobą niezwykle trudne zadanie. Jedyne doświadczenie czerpał z książek, które nie pokazały mu, jak obronić się przed niedźwiedziami czy nie dać porwać rwącej rzece. Natura, za którą tak tęsknił, nie pozwoliła się ujarzmić i sama wybrała dla niego śmierć. Liryczny obraz stworzony przez Penna to jednak nie tylko droga – to symbol podążania za marzeniami, dzięki którym człowiek na własnej skórze doświadcza piękna świata.
Wszystko za życie (2007, reż. Sean Penn)
Oczyszczenie
Cheryl Strayed – autorka autobiograficznej powieści Dzika droga, w wywiadach z dziennikarzami wspominała o wędrówce jako rytuale przejścia, który obecny jest w niemal każdej religii. Szlak staje się symbolem metafizycznej terapii, w której człowiek gotowy jest nieść – zamiast krzyża – morderczo ciężki plecak. Nominowana do Oscara za rolę kobiecą w kinowej adaptacji książki (Dzika droga, 2014, reż. Jean-Marc Vallée) Reese Witherspoon doskonale odegrała fizyczny ból i cierpienie, które, na pewnym etapie drogi, stają się lekarstwem i formą odkupienia. Główna bohaterka pokonuje ponad tysiąc mil na szlaku Pacific Crest Trail. Wędruje przez trzy stany, góry i pustynie. Ktoś zapyta: po co? Tym razem nie chodziło o niezgodę na otaczający ją świat, ale uporanie się z przeszłością, wspomnieniami i demonami po śmierci ukochanej matki. Reese Witherspoon idąc w za ciasnych butach, szuka katharsis. To właśnie samotna droga pozwoliła Cheryl Strayed na odnalezienie siebie. Dzika droga była jej pokutą, terapią i oczyszczeniem, po których rozpoczęła nowe, szczęśliwe życie. W przeciwieństwie do filmu Wszystko za życie, Jean-Marc Vallée apeluje do ludzkiego serca, a nie rozumu. Podróż Cheryl Strayed nie rozpoczęła się bowiem od niezgody na moralność świata, ale sprzeciwu wobec dotychczasowego, własnego systemu wartości.
Dzika droga (2014, reż. Jean-Marc Vallée)
Nawrócenie
Osamotnienie, pielgrzymka, wyciszenie i modlitwa to słowa, które określają religijny charakter doświadczenia prawdziwych pielgrzymów. Ich droga ma cel – odkryć nowe spojrzenie na życie, innych ludzi, a przede wszystkim Boga. Hiszpańskie Santiago de Compostela od kilku wieków przyciąga również niewierzących. Ilustruje to kinowa Droga życia (2010, reż. Emilio Esteveza) – opowieść o miłości, przyjaźni i poznawaniu drugiego człowieka w trakcie pielgrzymowania. Główny bohater filmu, lekarz Thomas Avery, pewnego dnia odbiera telefon i dowiaduje się o tragicznej śmierci swojego syna Daniela, który, pokonując szlak św. Jakuba, zginął w Pirenejach. Tom postanawia pojechać do Europy po szczątki zmarłego. Gdy dociera na miejsce decyduje się uczcić jego pamięć, przechodząc samotnie cały szlak i rozsypując prochy syna na trasie pielgrzymki. W drodze spotyka innych wędrowców: kobietę cierpiącą po dokonaniu aborcji, ale oficjalnie pielgrzymującą pod pretekstem rzucenia palenia, szukającego natchnienia irlandzkiego pisarza oraz Holendra Joosta, którego główną motywacją na szlaku jest zrzucenie kilku kilogramów. Za każdą z tych postaci kryje się dramatyczna historia. Każda z nich znalazła się na życiowym rozdrożu, poszukując sensu i nawrócenia, potrzebuje zmian i nowych sił do życia. Camino de Santiago staje się ich drogą wybaczenia – sobie i innym.
Droga życia (2010, reż. Emilio Estevez)
Współczesne kino drogi stało się odpowiedzią na ludzkie pragnienia. Jest obrazem tego, na co wciąż tylko niewielu ma odwagę. To opowieści o spełnieniu, poszukiwaniu siebie i potrzebie sensu życia. Każdy z bohaterów jest zwykłym człowiekiem – studentem, matką czy lekarzem – z wadami, marzeniami i poczuciem pustki oraz osamotnienia. Nieprzeciętna jest jednak ich siła walki o wolność. Odnajdują ją w nieustannej drodze, podróżowaniu i pielgrzymowaniu.
Justyna Mastalerz