Foto by Ada Minge
Publiczność 33-ej edycji festiwalu Les Rendez Vous du Cinéma Québécois powitała swojego rodaka owacjami na stojąco. Zaledwie kilka dni temu Dolan odebrał Cezara za najlepszy film zagraniczny. W montrealskim teatrze Maison 25-letni reżyser opowiadał o swojej fascynacji Titanicem, dzieciństwie z kobietami i kategoriach, z którymi się nie identyfikuje, a obecni na sali młodzi filmowcy zasypali go pytaniami o sposób jego pracy.
Titanic
,,Nigdy nie byłem kinofilem, osobą zakochaną w kinie i konsumującą filmy… Tata zabierał mnie na Szklanką Pułapkę i Terminatora. Pamiętam, jak raz byłem w kinie z mamą, wyszedłem do toalety i zobaczyłem, że w sąsiedniej sali grają Titanica. Wślizgnąłem się tam i już nie wróciłem. Tak, przez te dwa miesiące byłem kinofilem.’’
Debiut
,,Szczerze mówiąc nigdy nie pomyślałem o tym, że powinienem zacząć od krótkiego metrażu, że tak to po prostu działa. Nie miałem pomysłu na film krótkometrażowy, miałem pomysł na pełen metraż.’’ Za Zabiłem moją matkę Dolan zapłacił z własnej kieszeni, inwestując wszystko to, co zgromadził na koncie od czwartego roku życia, grając w reklamach i epizodach. Dzięki inwestycjom udało mu się pomnożyć tę sumę do 150 tysięcy dolarów. Wszystko wyłożył na film. ,,Jest w tobie coś z hazardzisty’’ – skomentowała jego rozmówczyni. ,,A co miałem zrobić, kupić sobie penthouse? W tym wieku nie myśli się o takich rzeczach, to było to, na czym mi zależało.’’
Kobiety
,,Obejrzałam twój pierwszy film, Zabiłem moją matkę, i pierwsze, co pomyślałam – jak przestałam płakać – to jak to możliwe, że dziewiętnastolatek potrafi w ten sposób wniknąć w emocje matki, kobiety w średnim wieku’’ – zauważyła jedna z uczestniczek. ,,Wychowały mnie kobiety, najpierw moja matka, potem babcie, ciotki… Myślę, że w mojej głowie jestem pięćdziesięcioletnią kobietą.’’
Matki
,,Ludzie pytają mnie, kiedy uznam, że uporałem się z tym tematem… Ale dla mnie relacja matki z synem to temat niewyczerpany. Jest duża szansa na to, że moje filmy będą zawsze o tym mówić. Nie powiedziałem sobie: a mój kolejny film będzie o napadzie na bank. Eksploruję to, co znam. Myślę, że to jest coś, co robi każdy artysta. A tym samym każdy odwołuje się do swojego dzieciństwa. Obserwuję swoje dzieciństwo, widzę swoją matkę… Piszę poprzez swoje dzieciństwo.’’ ,,Jak zareagowała twoja matka, jak zobaczyła Zabiłem moją matkę?’’ ,,Zareagowała tylko raz, bo nigdy potem o tym nie rozmawialiśmy. Odbyliśmy długą rozmowę. Ale tylko jedną.’’
Niemożliwe miłości
,,Właściwie wszystkie moje filmy są o miłościach niemożliwych. Na zawsze Lawrence – miłość niemożliwa, Wyśnione miłości – miłość niemożliwa, Mama – miłość niemożliwa. Interesuje mnie to, co w miłości powierzchowne, i właśnie to, co sprawia, że staje się niemożliwa do zrealizowania. ,,Co sądzisz o politycznym wymiarze twoich filmów?’’ – odezwał się glos z widowni. ,,Nie jestem zaangażowany politycznie, nie robię filmów z myślą o publiczności LGBT. Kiedy kręciłem Na zawsze Lawrence, nie interesowało mnie to, co transseksualiści pomyślą o transseksualistach. Ale interesuje mnie to, co myśli o nich cała reszta. Interesują mnie mechanizmy wykluczenia, ostracyzmu i normalizacji: relacja norma-margines. Jak ludzie tworzący ten margines są w stanie funkcjonować pośród „normalnych”. Ale Na zawsze Lawrence to uniwersalna historia miłosna, w dodatku heteroseksualna.’’
Aktorzy
,,Dla mnie najważniejsza u aktora jest kreatywność’’ – mówił Dolan o swojej wieloletniej współpracy z Suzanne Clément i Anne Dorval. ,,Największa zaleta u aktora to nie umieć płakać – to osobowość, pomysł, miłość do detalu. Anne pomagała mi dobrać naszyjnik dla Die w Mamie: mówiła, który będzie dla niej za duży i czego by nie założyła… Podobnie z kostiumami.’’ ,,Jak to jest reżyserować siebie?’’ ,,Te role są homogenicznie. Nie myślę oddzielnie jako reżyser i jako aktor. Poza tym pracuję z ludźmi, na których szczerość i opinię mogę zawsze liczyć. Mówią mi, jak uważają, że w jakiejś scenie wypadłem słabo.’’
Realizm
Chociaż jego filmy, ze względu na ich wyestetyzowaną warstwę wizualną, mogą wydawać się silnie kreacyjne, okazuje się, że Dolan uważa się za realistę. ,,Jeżeli film pretenduje do związku z jakąś rzeczywistością, to musi spełniać wymogi realizmu, w przeciwieństwie do tego, który jest od niej w oczywisty sposób oderwany, jak na przykład Tajemnice lasu… Jak robię swoje filmy, zawsze zastanawiam się nad tym, czy dialog jest wiarygodny, czy ludzie w życiu tak mówią, czy to nie brzmi pretensjonalnie.’’
Ostateczne wątpliwości co do tego, ze Dolan „myśli obrazami” rozwiała odpowiedz na pytanie ,,Skąd wiesz, że napisałeś dobrą historię?’’ ,,Jak obejrzę zwiastun’’. Cisza. ,,Nie za późno?’’ ,,Nie, to jest dla mnie jak wizualizacja gotowego produktu’’.
Mama
,,Mama nie kończy się tragicznie, kończy się gestem uwolnienia. Wiele osób mówiło mi po seansie: Ojej, ale to takie straszne, on się rozbije o tę szybę…. Tu w ogóle nie o to chodzi. To zakończenie nie jest tragiczne.’’
Muzyka
Filmy Dolana zwracają uwagę swoją eklektyczną ścieżką dźwiękową, która łączy hity popu z muzyka instrumentalna. Na pytanie o to, co decyduje o ich doborze, reżyser odpowiedział, ze jego osobisty gust. „Wszystkie piosenki, które są w moich filmach, nie są tam dlatego, że uznałem, że spodobają się widzom – to piosenki, które sam lubię, których energia odpowiada tej z danej sceny”.
Montaż
,,Czemu zawsze sam montujesz swoje filmy?’’ ,,Raz pracowałem z montażystką, to było przy Tomie. Mówiła, że byłem jak backsit driver – wiesz, o co chodzi? To ta osoba, która siedzi ci za plecami i stuka w ramię… Nie twierdzę, że jestem najlepszym montażystą, ale jestem najlepszym montażystą swoich filmów. Bo najlepiej znam swoją wizję.’’
Komercjalizm
Kolejny projekt Dolana, realizowany w Montrealu The Death and Life of John F. Donovan, powstaje we współpracy z kanadyjskim reżyserem i aktorem Jacobem Tierney’em (The Trotsky, 2009) i będzie jego pierwszym filmem anglojęzycznym. Zagra w nim między innymi Jessica Chastain i Kit Harrington. ,,Tym razem jest to film finansowany przez studio. Nazwałbyś go niezależnym?’’ ,,Co masz na myśli? Nie, raczej nie będzie niezależny. Nie rozumiem tych kategorii. Jak ludzie mówią, że film jest zbyt komercyjny, co to właściwie znaczy? Że jest zbyt wzruszający? Zbyt zabawny? A jak jest zbyt autorski – że zbyt inteligentny? Każdy film jest komercyjny, przynajmniej moje filmy takie są. Robię filmy po to, żeby docierały do ludzi, żeby śmieszyły i wzruszały – a są autorskie, bo to ja je piszę, reżyseruję i montuję.’’
Władza
,,Masz jakieś fantazje co do tego, jakie role chciałbyś zagrać w przyszłości?’’ – zapytała jedna z uczestniczek spotkania. Odpowiedz była dość zaskakująca. ,,Oczywiście! Chciałbym zagrać mutanta w X-menach. Wiesz, mieć władzę… Albo cokolwiek science fiction, co, wiesz, daje władzę.’’
***
Jako jeden z ostatnich mikrofon przejął młody chłopak. ,,Chciałem tylko powiedzieć, że śledzę twoją karierę od samego początku i szczerze podziwiam to, co robisz… Spotkaliśmy się już kiedyś i mieliśmy okazję porozmawiać, w toalecie.’’ Sala wybuchnęła śmiechem. Dolan podrapał się nerwowo po kolanie: ,,Ludzie będą gadać…’’
Ada Minge